Venetië is uniek omdat het is gebouwd op houten palen, die diep in de zachte bodem van de lagune zijn geslagen. Toen de stad zich in de 5e eeuw begon uit te breiden, gebruikten de Venetianen eiken- en elzenhout, dat ze diep in de modderige bodem plaatsten. Door het zuurstofarme milieu is het hout niet vergaan, waardoor een verrassend stabiele basis ontstond die al meer dan duizend jaar standhoudt.
Ondanks deze ingenieuze constructie is Venetië altijd kwetsbaar geweest voor bodemdaling en overstromingen. De echte vraag is niet of Venetië zinkt, maar hoe snel en waarom.
Feiten: Ja, Venetië zinkt – maar niet zoals je denkt
Wetenschappelijke studies bevestigen dat Venetië daadwerkelijk zinkt, maar niet alleen omdat de stad wegzakt in de grond. Meerdere factoren dragen bij aan dit fenomeen:
- Natuurlijke bodemdaling – De zand- en kleilagen onder Venetië worden langzaam samengedrukt door het gewicht van de stad.
- Grondwaterwinning – In de 20e eeuw werd veel grondwater uit de lagune gepompt om de industrie op het vasteland van water te voorzien. Dit zorgde voor een aanzienlijke daling van de bodem. Hoewel deze praktijk in de jaren 70 werd verboden, was de schade al aangericht.
- Stijging van de zeespiegel – Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel, waardoor Venetië steeds kwetsbaarder wordt voor overstromingen.
- Tektonische activiteit – Volgens een NASA-onderzoek zinkt Venetië nog steeds met een snelheid van 1-2 millimeter per jaar, waarbij sommige delen sneller zakken dan andere.
Kort samengevat zinkt Venetië langzaam, maar de grotere dreiging is de stijgende zeespiegel, die sneller toeneemt dan de stad zich kan aanpassen.
Acqua Alta – De toenemende dreiging van overstromingen
Seizoensgebonden overstromingen, bekend als "Acqua Alta", vormen een terugkerend probleem in Venetië. In de herfst en winter kunnen getijden grote hoeveelheden water de lagune in duwen, waardoor pleinen en straten onder water komen te staan.
Waarom gebeurt dit?
- De getijden van de Adriatische Zee duwen water de lagune in, vooral tijdens stormen en lage luchtdruk.
- De kanalen van Venetië kunnen het water niet snel genoeg afvoeren, waardoor overstromingen ontstaan.
- De stijgende zeespiegel maakt deze overstromingen frequenter en ernstiger.
In november 2019 beleefde Venetië de ergste overstroming in 50 jaar, waarbij het waterpeil 187 cm boven normaal steeg, met verwoestende gevolgen voor winkels, kerken en historische gebouwen.
Het MOSE-project – Kan het Venetië redden?
Om Venetië te beschermen tegen overstromingen heeft de Italiaanse overheid geïnvesteerd in het MOSE-project (Modulo Sperimentale Elettromeccanico).
MOSE bestaat uit 78 beweegbare waterkeringen, die bij de in- en uitgangen van de lagune zijn geplaatst. Wanneer het waterpeil boven de 110 cm stijgt, worden deze barrières met lucht gevuld en rijzen ze op om het water uit de stad te houden.
- De bouw begon in 2003, maar het project werd geplaagd door vertragingen, corruptieschandalen en enorme kosten.
- In oktober 2020 werd MOSE voor het eerst geactiveerd, en het voorkwam met succes een grote overstroming.
- Kritiek op MOSE: Hoewel het systeem werkt, waarschuwen experts dat het geen permanente oplossing is, omdat de barrières steeds vaker moeten worden ingezet naarmate de zeespiegel blijft stijgen.
Kan Venetië op de lange termijn gered worden?
Het redden van Venetië is een enorme uitdaging. MOSE biedt een tijdelijke oplossing, maar andere maatregelen worden overwogen:
- Het ophogen van delen van de stad – Het San Marcoplein, dat bijzonder kwetsbaar is, zou kunnen worden verhoogd om overstromingen te verminderen.
- Meer kanalen en drainagesystemen aanleggen – Om het overtollige water beter te beheren.
- Zand en sediment onder de stad injecteren – Sommige wetenschappers stellen voor om zand en sediment onder Venetië te pompen om de bodemdaling te vertragen.
- Internationaal klimaatbeleid – Op de lange termijn is de enige echte oplossing om de opwarming van de aarde en de stijging van de zeespiegel te beperken.
De toekomst van Venetië – Mythe of reëel gevaar?
Dus, zinkt Venetië? Het antwoord is ja, maar niet zo dramatisch als sommige krantenkoppen suggereren.
- De stad zakt met 1-2 mm per jaar, maar de grootste bedreiging is de stijgende zeespiegel.
- Overstromingen worden steeds frequenter, maar MOSE heeft zich als een tijdelijke oplossing bewezen.
- Zonder verdere maatregelen zouden delen van Venetië binnen 100 jaar onbewoonbaar kunnen worden.
Ondanks deze uitdagingen blijft Venetië een van de meest magische steden ter wereld. Toerisme is zowel een zegen als een vloek – het houdt de economie van de stad in leven, maar draagt ook bij aan de ecologische problemen.
Als Venetië wil overleven voor toekomstige generaties, is een combinatie van ingenieurswerk, milieubeleid en internationale samenwerking noodzakelijk. De stad heeft meer dan duizend jaar overleefd – de vraag is zal ze de komende honderd jaar overleven?
Dus de volgende keer dat je over de Rialtobrug loopt of in een gondel door de kanalen vaart, bedenk dan: je bezoekt een stad die vecht tegen de tijd, het water – en haar eigen lot.
